ÍSLE3UM05 - Málfræði og málsaga

málfræði, orðaforði, uppruni mála, íslensk málsaga

Einingafjöldi: 5
Þrep: 3
Forkröfur: 10 einingar á 2. þrepi

Í þessum áfanga verður fjallað um málfræði með óhefðbundnum og hefðbundnum hætti. Rætt verður um það hvernig mál verða til og þróast, skyldleika tungumála og íslenska málfræði og hún tengd íslenskri málsögu. Rýnt í grundvöll orðflokkagreiningar, bæði í íslensku og öðrum tungumálum, skyldum sem óskyldum, og hlutverk orðflokkanna í tungumáli. Farið verður í uppruna orða og skyldleika, eiginlega og yfirfærða merkingu þeirra, orðtök og málshætti. Saga og þróun íslenskunnar rakin í stórum dráttum frá upphafi til okkar daga. Nemendur vinna fjölbreytt og skapandi verkefni sem byggjast á öflun heimilda af ýmsu tagi og kynna niðurstöður þeirra. Áhersla er á að nemendur sýni frumkvæði og sjálfstæð vinnubrögð, beiti fræðilegum aðferðum og gagnrýnni hugsun. Nemendur vinna ýmist hver fyrir sig eða með öðrum.

Þekkingarviðmið

málfræðihugtökum og ritreglum sem nýtast í tal- og ritmáli
hvernig tungumál greinast í orðflokka og innbyrðis afstöðu þeirra
uppruna og þróun tungumála
skyldleika tungumála
helstu einkennum íslensks máls sem nýtast í ræðu og riti, sem og til náms í erlendum tungumálum
íslenskri málsögu
orðaforða sem nægir til að lesa og vinna með fræðitexta sem tengjast efninu
blæbrigðum íslensks máls
heimildanotkun í tengslum við verkefnavinnu og gildi mismunandi heimilda
frágangi og skráningu heimilda

Leikniviðmið

nýta málfræðihugtök af öryggi í umræðum um málið og þróun þess, menningu og sögu.
lesa og vinna með fræðitexta sem tengjast viðfangsefninu
draga saman og nýta á viðurkenndan og gagnrýninn hátt upplýsingar úr hvers kyns heimildum og meta áreiðanleika þeirra
koma efni frá sér á skýran og greinargóðan hátt á blæbrigðaríku máli
nota viðeigandi stílbrögð, orðatiltæki og málsögulegar vísanir í tal- og ritmáli
flytja af öryggi lýsingar og kynningar á verkefnum sínum, hver fyrir sig og með öðrum

Hæfnisviðmið

leggja mat á og efla eigin málfærni og annarra, t.d. með því að nýta málfræðiupplýsingar sínar og þekkingu á íslenska málkerfinu
beita málinu á viðeigandi og árangursríkan hátt við mismunandi aðstæður í ræðu og riti
skrifa skýran, vel uppbyggðan og grípandi texta, á vönduðu og blæbrigðaríku máli
taka þátt í málefnalegum umræðum, tjá afstöðu sína og efasemdir um efnið og komast að rökstuddri niðurstöðu
draga saman aðalatriði, beita gagnrýnni hugsun við lestur, túlkun og úrvinnslu krefjandi texta
átta sig á málsögulegum skírskotunum
velja ritstíl eftir aðstæðum og viðtakendum
vinna skapandi verkefni í tengslum við námsefnið
nýta sér heimildir af ýmsum toga í tengslum við námsefni og verkefnavinnu
sýna frumkvæði og sjálfstæði í vinnubrögðum við úrvinnslu og skil á verkefnum

Nánari upplýsingar á námskrá.is