Bóndadagur - þorri hafinn
Ein af rótgrónum menningarhefðum Íslendinga er að halda upp á þorrann. Og hann hefst í dag, föstudaginn 24. janúar, með hinum eina og sanna bóndadegi. Að loknum þorra tekur síðan við góa og hún hefst á konudaginn 23. febrúar nk. Bóndadagur er sem sagt helgaður karlpeningnum á Íslandi núna í upphafi þorra og konudagurinn helgaður konum við upphaf góu.
Samkvæmt hinu forna tímatali hefst þorri föstudaginn í 13. viku vetrar, 19. til 25. janúar. Nú ber þennan föstudag upp á 24. janúar. Mánaðarnafnsins þorra er fyrst getið í rituðum heimildum á 12. öld en uppruni þess er með öllu ókunnur.
Og sem kunnugt er eru þorrablót órjúfanlegur hluti af þorranum, einkum úti í hinum dreifðu byggðum. Á 19. öld þekktust miklar drykkju- og matarveislur mennta- og embættismanna en þær lögðust af fyrir rúmlega hundrað árum. En sá siður að blóta þorra fór þá að festa rætur til sveita, fyrst á Austur- og Norðurlandi, og hefur haldist síðan. Í raun má segja að þorrablót séu á ýmsan hátt ígildi árshátíðar í mörgum sveitum og þéttbýlisstöðum á landinu þar sem m.a. eru fluttir annálar í léttum dúr um líðandi ár í viðkomandi byggðarlagi. Þykir það almennt nokkur upphefð að komast í annálinn!
Ekki eru miklar heimildir til um tilurð bóndadagsins en um hann segir í Þjóðsögum Jóns Árnasonar:
… með því að þeir áttu að fara fyrstir á fætur allra manna á bænum þann morgun sem þorri gekk í garð. Áttu þeir aða fara ofan og á skyrtunni einni, vera bæði berlæraðir og berfættir, en fara í aðra skálmina og láta hina lafa og draga hana á eftir sér á öðrum fæti, ganga svo til dyra, ljúka upp bæjarhurðinni, hoppa á öðrum fæti í kringum bæinn, draga eftir sér brókina á hinum og bjóða þorra velkomin í garð eða til húsa. Síðan áttu þeir að halda öðrum bændum úr byggðarlaginu veislu fyrsta þorradag; þetta er „að fagna þorra“.
Sumstaðar á Norðurlandi er fyrsti þorradagur enn í dag kallaður „bóndadagur“ á þá húsfreyjan að halda vel til bónda síns og heita þau hátíðabrigði enn „þorrablót“.
Ekki stendur á auglýsingum blómasala um bóndadagsblómin. Sá siður að karlmenn gefi konum blóm er þó mun eldri siður. En sagan segir að blómasölumaður í Kópavogi hafi fyrstur manna farið að hvetja konur til þess að gefa eiginmönnum sínum blóm á bóndadaginn. Það var árið 1980. Síðan eru liðin 45 ár.